Wymieranie pszczół – globalny problem

„Jeśli z ziemi zniknie pszczoła, człowiekowi pozostaną tylko cztery lata życia, nie ma więcej pszczół, nie ma więcej zapylania, nie ma więcej roślin, nie ma więcej zwierząt, nie ma więcej ludzi…” – te słowa, których autorstwo przypisuje się Albertowi Einsteinowi, są nadal aktualne, choć pochodzą z poprzedniego stulecia.

Od dekady na całym świecie obserwuje się masowe wymieranie pszczół: po raz pierwszy zjawisko to zaobserwowano w Stanach Zjednoczonych (wówczas określono je jako zespół masowego ginięcia pszczoły miodnej). Proces ten cały czas postępuje i niesie za sobą straszne konsekwencje: przyczynia się do ogromnych strat w rolnictwie i wpływa negatywnie na środowisko (pszczoły wymierają, więc nie zapylają dziko rosnących gatunków roślin – bez zapylania ich istnienie również jest zagrożone). W niektórych krajach zniknęło już ponad 90% tych pożytecznych owadów, co stanowi realne zagrożenie także dla człowieka.

Przyczyny wymierania pszczół

Czynników, które powodują wymieranie pszczół jest wiele: naukowcy wciąż starają się ustalić, które z nich mają największy wpływ na masowe wymieranie pszczół. Jedną z przyczyn spadku liczebności pszczół są pestycydy stosowane w celu zwalczania pasożytów upraw rolnych. Niestety, środki te wpływają negatywnie na pszczoły, ich odporność, zdolność komunikacji i orientacji w terenie: badania wykazały, że oddziaływanie zawartych w pestycydach substancji (w tym m.in. związków podobnych do nikotyny) ma bezpośredni wpływ na spadek liczebności tych owadów.

Niebezpieczne skutki dla pszczół może mieć też uprawa roślin genetycznie modyfikowanych (kontakt z pyłkiem tych roślin oddziałuje negatywnie na ich układ trawienny i odpornościowy, a także na zdolności nawigacyjne). Powodem wymierania pszczół jest także działanie należącego do roztoczy pasożyta Varroa dectructor: przenosi on groźne dla owadów wirusy (w tym izraelski wirus ostrego paraliżu czy wirus zdeformowanych skrzydeł) i osłabia ich system odpornościowy. Warroza jest jedną z głównych przyczyn wymierania pszczół (stanowi ponad 80% wszystkich przypadków wygasania pszczelich kolonii). Jak dotąd nie udało się znaleźć skutecznej metody walki z pasożytem – nawet jeśli warroza zostanie częściowo opanowana, zazwyczaj powraca powodując wzajemne zarażanie owadów. Nieleczone pszczoły są zdolne przeżyć do trzech lat.

Za przyczynę zwiększonej umieralności pszczół uznaje się również oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego, ale rzekomy wpływ fal elektromagnetycznych (emitowanych m.in. przez telefony komórkowe) na zdolności nawigacyjne owadów nie został jednak do tej pory zbadany i potwierdzony. Prawdopodobną przyczyną wymierania pszczół jest niedożywianie (np. dokarmianie ich syropem cukrowym lub innym zamiennikiem pyłku) oraz zbyt duża eksploatacja pszczół w pasiekach, która z kolei staje się powodem migracji pszczelich kolonii (przewożenie owadów, umieszczanie ich w zróżnicowanych warunkach i łączenie z innymi pszczelimi rodzinami powoduje rozprzestrzenianie chorób i przyczynia się do zwiększonej umieralności pszczół).

Za czynnik powodujący spadek liczebności tych owadów uważa się też warunki naturalne: stopniowe ocieplanie klimatu (wywołujące stres termiczny) i zmniejszenie liczby roślin, z których korzystają pszczoły.

Konsekwencje wymierania pszczół

Konsekwencje wyginięcia pszczół byłyby tragiczne dla rolnictwa, gospodarki, środowiska i dla żyjących na świecie ludzi. Bez tych owadów z powierzchni ziemi zniknęłoby ¾ gatunków spożywanych przez nas roślin, w związku z czym ilość produkowanego pożywienia zmniejszyłaby się drastycznie, a jego ceny wzrosłyby bardzo szybko. Produkty powstające bez ingerencji pszczół (choćby owoce czy miód) są pozbawione wielu wartości odżywczych, a w dodatku tracą swoje walory smakowe i szybko się psują. Bez zapylania z powierzchni Ziemi znikną niektóre gatunki roślin, które stanowią pożywienie dla pewnych gatunków zwierząt (wraz z pszczołami znikną więc rośliny i organizmy, które się nimi żywią).

Wymieranie pszczół to zjawisko globalne, które zagraża całej cywilizacji: jeśli nie podejmiemy działań, które pomogą ratować pszczoły przez masowym wymieraniem cały świat stanie w obliczu ogromnego kryzysu. Spadek liczebności tych owadów może być ostrzeżeniem przed niekorzystnymi zmianami zachodzącymi w środowisku naturalnym, w które coraz intensywniej ingeruje człowiek. Pszczoły to „żywe złoto” naszego ekosystemu – gdy ich zabraknie, nasze życie może się diametralnie zmienić i nie będzie to zmiana na lepsze.