Szałwia /Salvia L./ to jedna z najpopularniejszych roślin zielnych na świecie. Z dużym powodzeniem uprawiana jest w naszych ogrodach przydomowych, ogródkach ziołowych i doniczkach na balkonach. Pochodzi z rodziny jasnotowatych i występuje o ogromnej liczbie ok. 900 gatunków. Nazwa wywodzi się od łacińskiego słowa „salvus”, znaczącego tyle, co „zdrowy”, „ocalony”, „nietknięty”, „żywy” i niewątpliwie nawiązuje do pozytywnych, niezliczonych właściwości rośliny.
Szałwia pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego, gdzie zwykle rośnie na suchych, skalistych i pagórkowatych zboczach. W starożytności przez Greków i Rzymian była uznawana nie tylko za roślinę leczniczą, ale nawet magiczną. W naszej części Europy jest znana i ceniona od wieków jako przyprawa i roślina lecznicza, do dzisiaj szeroko stosowana w ziołolecznictwie i medycynie. W Polsce kilka gatunków występuje w dzikiej formie, możemy więc ją spotkać na miedzach, suchych łąkach czy też trawiastych wzgórzach.
Budowa i wymagania
Szałwia w zależności od gatunku może mieć formę rośliny zielnej, krzewinki, półkrzewu lub krzewu. Niezależnie od gatunku najlepiej rośnie na słonecznych, osłoniętych od wiatru, ciepłych stanowiskach. Najbardziej lubi glebę żyzną, spulchnioną i wilgotną, z lekką domieszką piasku. Uprawa nie bardzo udaje się na glebach ubogich w wapń, ciężkich, podmokłych i jałowych. Szałwia w zależności od gatunku może dorastać nawet do 1 m tworząc przepiękne, olbrzymie kępy. Łodygi ma rozgałęzione. Liście naprzeciwległe, pojedyncze, ogonkowe, zwykle z szaro-niebieskim meszkiem po obu stronach. Są bardzo bogate w olejek eteryczny, przez co mają intensywny zapach. Kwitnie w maju lub czerwcu, ale dopiero w drugim roku uprawy, wtedy też jest najbardziej aromatyczna. Kwiaty zebrane w okółki, grzbieciste, dwuwargowe wyrastają w kątach górnych liści. Zależnie od odmiany są koloru białego, różowego, niebieskiego lub fioletowego. Kwitnąca szałwia zawsze przyciąga uwagę. Zwabia również całą rzeszę owadów, w tym pszczół i motyli.
Rozmnażanie i pielęgnacja
Najprostszym sposobem na posiadanie tej pięknej rośliny we własnym ogrodzie jest zakup gotowych sadzonek. W sklepach ogrodniczych dostaniemy, zwłaszcza wiosną, przynajmniej kilka gatunków i odmian do wyboru. Możemy także zakupić nasiona, które wysiewamy w kwietniu na głębokość ok. 1,5 cm wprost do gruntu. Możemy również przygotować rozsadę. Siejemy wtedy w rozsadniku lub w pojemnikach w ciepłym pomieszczeniu pod koniec marca. Kiedy siewki osiągają 10 cm., to jest po ok. 2 miesiącach, możemy wysadzać je na stałe miejsce. Jeżeli posiadamy już szałwię w ogrodzie, kolejne egzemplarze możemy pozyskać przez pobranie z niej sadzonek. Sadzonki szybko ukorzeniają się i około miesiąc potem sadzimy je do gruntu.
Pielęgnacja szałwii polega na odchwaszczaniu, spulchnianiu ziemi wokół rośliny oraz regularnym nawadnianiu. Jeżeli przekwitnie, mocno przycinamy pędy, zdarza się, że powtórzy kwitnienie. Jesienią możemy zabezpieczyć roślinę przed wymarzaniem. Wiosną przycinamy na wysokości 10 cm nad ziemią.
Wszechstronne właściwości i zastosowanie
Szałwia wykorzystywana jest nie tylko jako roślina ozdobna, również z wielkim powodzeniem stosuje ją przemysł zielarski, farmaceutyczny oraz kosmetyczny. Ma również zastosowanie kulinarne. Surowcem są głównie liście. Zbiór powinien odbywać się w dzień słoneczny, w porannych lub popołudniowych godzinach, przed pojawieniem się pąków kwiatowych.
Możemy ją stosować w kuchni. Nadaje szczególny smak dżemom, duszonym owocom, winom, sosom czy twarogom. Jest składnikiem wielu włoskich mieszanek ziołowych. Może być także stosowana do zup, ryb lub jako składnik marynaty do mięs. Wystarczy, że kilka liści szałwii wymieszamy z ząbkiem czosnku, miąższem i sokiem z cytryny, odrobiną oliwy, solą i pieprzem. Szałwia ułatwia trawienie ciężkich potraw i korzystnie wpływa na funkcjonowanie woreczka żółciowego. Wyciągi z szałwii przeciwdziałają nadmiernej fermentacji jelitowej. Ma także działanie wykrztuśne. Naparem z szałwii dobrze jest płukać gardło w stanach zapalnych. Wykazuje właściwości antyseptyczne, pomaga w leczeniu zranień. Z powodzeniem jest stosowana do łagodzenia stanów zapalnych jamy ustnej. Często jest składnikiem pasty do zębów. Pozwala zapobiec nadmiernej potliwości. Wykorzystywana jest przez przemysł kosmetyczny jako składnik perfum i kosmetyków, w tym dezodorantów, mydeł, szamponów. Liście użyte w kąpieli łagodzą stany zapalne i pomagają oczyścić skórę. Stosowanie płukanki z zioła pomaga zwalczyć łupież i zmniejsza przetłuszczanie się włosów.
Jest oczywiście rośliną miododajną. Miód szałwiowy jest bardzo aromatyczny, a spożywanie go zalecane jest zwłaszcza w chorobach układu pokarmowego, w stanach zapalnych oraz wrzodach żołądka i dwunastnicy.
