Rodzina pszczela – poznajmy ją bliżej

W ostatnim czasie pogłębiamy swoją wiedzę dotyczącą rodzin pszczelich. Dużo czytaliśmy, konsultowaliśmy się z doświadczonymi pszczelarzami, żeby w końcu poczynić samodzielne obserwacje we własnej pasiece.

W naszej pasiece w Kalinówce od niedawna mieszkają dwie rodziny pszczele. W otoczeniu malin, słoneczników i wielu innych roślin nasze pszczoły pracują bez wytchnienia. Za nami pierwsze tygodnie obserwacji tych niezwykle ciekawych owadów. Dlatego chcemy podzielić się z Wami garścią podstawowych informacji o rodzinach pszczelich. Świat pszczół to nie tylko produkcja pysznego miodu, ale także dokładnie zorganizowana sieć społeczna i niezwykłe zwyczaje. Gwarantujemy, że jest jeszcze wiele rzeczy, o których nie mieliście wcześniej pojęcia!

Czym jest rodzina pszczela?

Pszczoły nie działają w pojedynkę. Gromadzą się, tworząc zorganizowaną społeczność, którą nazywamy rodziną pszczelą. W jej ramach wyróżniamy trzy rodzaje owadów: pszczoły robotnice, trutnie i matkę pszczelą. Ich liczebność jest zmienna, w zależności od pory roku. W okresie letnim w ulu znajdziemy jedną matkę pszczelą, 20-40 tysięcy robotnic i 300-3000 trutni, natomiast zimą w ulu poza matką pszczelą jest 10 tysięcy robotnic i kilka trutni.

Pszczoły działają jak dobrze naoliwiona maszyna. Budują komórki pszczele, trutowe i mateczniki, a na plastrach tworzą trzy strefy: czerw, wianek pyłku i najwyższą – miód. Każdy z rodzajów pszczół ma ściśle określone zadania. Matka pszczela jest trzonem pszczelej rodziny i składa jaja. Robotnice w ulu pielęgnują czerw i wypełniają wiele innych funkcji. Nam najczęściej kojarzą się jednak z pracą poza ulem – zbierają bowiem pyłek, nektar, i wodę z otaczającej nas przyrody. Wychodząc na letni spacer, bez trudu na swojej drodze spotkamy robotnice. W ulu zaobserwować możemy także trutnie, które nie tylko zapładniają matkę, ale także utrzymują jego odpowiednią temperaturę.

Rodzina pszczela rozwija się w rytmie pór roku. W styczniu matka pszczela rozpoczyna składanie jaj. Wiosną wraz ze wzrostem temperatury rośnie liczba czerwiu, a apogeum rozwoju rodziny pszczelej następuje w okresie przesilenia letniego. W sierpniu wychowywane jest 90% czerwiu.

Matka, robotnice i trutnie

Wszystkie trzy rodzaje pszczoły miodnej przechodzą cztery stadia rozwoju: jaja, larwy, poczwarki i dorosłego owada. Czerw karmiony jest od stadium larwy. Starsze karmicielki karmią go mleczkiem w pierwszych trzech dniach po wykluciu, po tym czasie dodają miód i pyłek. Warto wiedzieć, że matka pszczela żyje od 2 do 5 lat, robotnica od 1 do 6 miesięcy, a truteń jedynie 2 miesiące.

Jak już wcześniej wspomnieliśmy, w rodzinie pszczelej najważniejsze miejsce zajmuje matka. Dzieje się tak dlatego, że jako jedyna może znosić jaja, z których powstają robotnice. Dziennie może składać nawet 1500 jaj. Na stałe towarzyszy jej świta złożona z kilkunastu robotnic. Jak rozpoznać matkę? Ma ona większy, spiczasty odwłok, owalną głowę, nie ma narządów do zbierania pyłku, nie zobaczymy także gruczołów woskowych i zapachowego. Pszczelarze oznaczają matki pszczele specjalnym opalikiem – jego kolor zależy od roku. Matka rozwija się w owalnej komórce zwanej matecznikiem. W zależności od sposobu rozwoju możemy wyróżnić matki: ratunkową, rojową i z cichej wymiany.

Podobnie jak matka trutnie są większe od robotnic. Jako samce są niezbędne do zapłodnienia matki. Co ciekawe, po wykonaniu swojej podstawowej funkcji umierają. Do ich zadań należy także dbanie o odpowiednią temperaturę w ulu, czyli 35-36 stopni Celsjusza. Kiedy pszczoły przygotowują się do nadchodzącej zimy wyrzucają trutnie z ula. W tym okresie zaobserwować możemy przed wylotkami do ula leżące martwe trutnie.

Najliczniejszą część rodziny pszczelej stanowią robotnice. Mimo że są samicami, nie mogą składać jaj, ponieważ ich narządy płciowe są uwstecznione. Rodzaj pracy, jaką wykonuje pszczoła, lotna zależy od jej wieku. Młoda pszczoła czyści siebie, komórkę z której wyszła i sąsiednie komórki. Następnie ogrzewa i pielęgnuje czerw, sama nabiera przy tym sił i zaczyna wytwarzać mleczko, którym karmi larwy. Po skończeniu pracy karmicielki robotnica rozpoczyna pracę budowniczego – wypaca łuseczki woskowe. Pszczoła ulowa nie ma czasu na odpoczynek. Odbiera nektar od pszczół lotnych, przenosi miód i zasklepia dojrzałe zapasy, wyrzuca z ula odpadki, trzyma wartę przy wylotku. Po pracy w ulu przechodzi do zbierania pokarmu poza nim. Często pojawia się pytanie o odległość jaką mogą pokonać pszczoły w poszukiwaniu pokarmu. Zwykle wynosi ona 2 km, ale może osiągnąć nawet 4-5 km. Do ula znoszony jest pyłek, nektar, propolis i woda.

Pszczoły – pasja i sposób na zdrowe życie

O rodzinie pszczelej można wiele dowiedzieć się z licznej literatury. Nic jednak nie zastąpi obserwacji pszczół przy pracy. Oprócz obserwowania pszczół na okolicznych kwiatach, można też znaleźć prawdziwe pasieki, a nawet założyć własną! Jest to możliwe już nie tylko na wsi. Od niedawna możemy się spotkać z wieloma inicjatywami dotyczącymi pszczelarstwa miejskiego. Warto zadbać o to, by mieć gdzie kupować naturalny miód, pyłek i pierzgę. O ich właściwościach zdrowotnych możecie przeczytać na naszej stronie, a swoje ulubione miody i produkty pszczele kupicie w sklepie.